Kada se probudite nakon uznemirujućeg sna – u kojem bježite, gubite voljene osobe ili ste potpuno bespomoćni – prirodno se pitate: šta to znači i zašto ste sanjali baš to? A još važnije, šta se zapravo događa u vašem mozgu dok sanjate loš san ili noćnu moru?
Stručnjaci za spavanje i neuroznanost objašnjavaju da loši snovi nisu samo emocionalna “projekcija” dana, već rezultat konkretnih promjena u mozgu – promjene aktivnosti određenih moždanih regija, neravnoteže hemijskih prenosioca (neurotransmitera) i narušene kvalitete sna.
Faza sna u kojoj nastaju noćne more
Prema studiji Univerziteta Harvard, većina noćnih mora javlja se u REM fazi sna. U tom periodu disanje, puls i cirkulacija se ubrzavaju, a električna aktivnost mozga slična je onoj kada ste budni.
Tokom REM faze aktiviraju se dijelovi tzv. “osnovne mreže” mozga – regije zadužene za razmišljanje, sjećanje i emocionalnu obradu. Kako noć odmiče, REM faze postaju duže, pa su tada noćne more najčešće i najintenzivnije.
Koji dijelovi mozga su uključeni
Jedan od ključnih dijelova mozga tokom noćne more je amigdala – mala struktura odgovorna za emocije, naročito strah i nesigurnost. Tokom lošeg sna, amigdala postaje previše aktivna, dok prefrontalni korteks, koji obično pomaže da racionalno sagledamo situaciju i smirimo emocije, ima slabiji uticaj.
Istovremeno, u mozgu dolazi do hemijske neravnoteže – povećava se nivo hormona stresa, poput kortizola, i pojačava aktivnost simpatičkog nervnog sistema, koji nas priprema za reakciju “bori se ili bježi”.
Zašto se javljaju loši snovi
Noćne more mogu biti izazvane stresom, traumom, nedostatkom sna, bolešću ili poremećajima spavanja. Tokom sna mozak pokušava da “obradi” događaje iz dana, da ih poveže sa ranijim iskustvima i da ih pohrani kao sjećanja. Ako je taj proces prekinut – na primjer, zbog lošeg sna ili nesanice – veća je vjerovatnoća da ćete sanjati nešto uznemirujuće.
Šta to znači ako ste sanjali nešto loše
Ako ste se probudili iz noćne more, evo šta se zapravo dogodilo u vašem mozgu:
-
Vaša amigdala je bila aktivna i pokrenula emocionalnu reakciju straha dok ste spavali.
-
Prefrontalni korteks, koji obično kontroliše emocije, nije uspio “ugasiti alarm”, pa je san djelovao stvarno i zastrašujuće.
-
Mozak je pokušavao da obradi sjećanja i emocije, ali je taj proces bio prekinut zbog poremećenog sna.
Zbog toga ste se vjerovatno probudili uz ubrzano lupanje srca, osjećaj nelagode ili dezorijentisanosti – prirodnu reakciju na emocionalno preopterećenje koje se odvilo unutar vašeg sna.
